W piątek 20 kwietnia w ramach Akademickiego Forum Humanistycznego prof. Stanisław Obirek, teolog, antropolog i historyk z Uniwersytetu Warszawskiego wygłosił wykład poświęcony Braciom Polskim oraz ich wypędzeniu z terenów Rzeczypospolitej w roku 1658.

Bracia Polscy, zwani też arianami, socynianami lub antytrynitarzami, stanowili skrajny odłam Kościoła Ewangelicko-Reformowanego (kalwinizmu), który wyodrębnił się na ziemiach polskich w latach 1652-1655. Przedstawiciele tego nurtu głosili rewolucyjne jak na owe czasy hasła religijne (nie uznawali m.in. prymatu papieża i podważali dogmat o bóstwie Chrystusa) i społeczne (byli pacyfistami, walczyli u równouprawnienie chłopów i kobiet, nie uznawali kary śmierci). Do Braci Polskich należało wielu wpływowych ludzi kultury i sztuki tamtej epoki, m.in. Andrzej Frycz Modrzewski, Zbigniew Morsztyn czy Szymon Budny, autor tłumaczenia Biblii. Głównymi ośrodkami ich działalności były Pińczów i Raków, gdzie w roku 1602 powstała Akademia Rakowska, która zasłynęła z działalności naukowej i wydawniczej. Po wypędzeniu z Polski (na mocy uchwały sejmowej) Bracia Polscy, którzy liczyli ok. 13 tysięcy wyznawców, przedostali się głównie na terytorium Niderlandów (dzisiejsza Holandia), gdzie kontynuowali swą dzialalność wyznaniową.
Prof. Stanisław Obirek przypomniał postaci najwybitniejszych arian, m.in. Andrzeja Wiszowatego, kaznodziei i autora głośnego traktatu teologicznego napisanego po łacinie Religio rationalis – O religii zgodnej z rozumem, a także wydawcy dział ariańskich w Amsterdamie. To dzięki wydanym i tłumaczonym za granicą pismom myśl Braci Polskich przeniknęła do Europy Zachodniej i legła u podstaw racjonalnej doktryny Oświecenia. Można śmiało powiedzieć, przekonywał prelegent, że myśl nowożytna rozwijana na przełomie XVII i XVIII wieku przez takich myślicieli, jak John Locke czy Baruch Spinoza, wiele zawdzięczała traktatom Braci Polskich! Natomiast Rzeczpospolita wiele straciła na ich wypędzeniu. Skutkiem tej decyzji, zauważył prof. Obirek, był triumf kontrrefomacji i sprowadzenie polskiego katolicyzmu do wymiaru rytualnego bez inteklektualnego pogłębienia doktryn wiary. Taki stan rzeczy pokutuje niestety do dzisiaj, konkludował prelegent.

Wykład, którego wysłuchało kilkadzisiąt osób – pracowników i studentów ATH oraz przedstawicieli zaprzyjaźnionych instytucji kulturalno-oświatowych Bielska-Białej z panią prof. Ewą Chojecką na czele – zakończyła ożywiona dyskusja, kontynuowana następnie w kameralnym gronie w gabinecie dziekana WHS.

Już dzisiaj zapraszam na kolejne spotkanie w ramach Akademickiego Forum Humanistycznego – w poniedziałek 21 maja o godz. 11.30 w sali L120 Państwo Bożena i Bogusław Chorążowie wygłoszą wykład „Badania archeologiczne zamku w Bielsku”. Zapraszam do udziału!

prof. Marek Bernacki